معرفی بهترین کتاب‌ها برای نوجوانان که زندگی‌شان را تغییر می‌دهد
امروزه بسیاری از والدین و مربیان از فراگیر شدن فضای دیجیتال گوشی‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های ویدئویی در بین نوجوانان و به حاشیه رانده‌شدن مطالعه و کتابخوانی برای آنان نگران هستند. آیا باید دربرابر حمله‌ی دنیای دیجیتال تسلیم شویم و این روند را بپذیریم؟ پاسخ قطعاً «نه» است.
علاوه بر آن‌که بهتر است با بازی‌های خانگی دونفره، امکان سرگرمی‌های مفید و خلاقانه را برای کودکان و نوجوانان فراهم کنیم، برای جلب توجه و علاقه‌ی آنها به مطالعه هم راه‌هایی وجود دارد. برای آن که بتوانیم مقاومت نوجوانان در برابر مطالعه را تضعیف کنیم و به‌تدریج آن را از بین ببریم، بهتر است در ابتدا بدانیم که مطالعه‌ی کتاب‌های کودک و نوجوان، چه مزایایی دارد و به چه دلایلی می‌خواهیم آنها را به کتاب و کتابخوانی تشویق نماییم. درواقع مطالعه‌ی کتاب‌های ارزشمند در نوجوانی، به افراد کمک می‌کند تا در سنین بالاتر با مطالعه‌ی بهترین کتاب‌های دنیا برای جوانان، در زندگی خود به آرامش، دانایی و موفقیت بیشتری دست یابند.
شخصاً در انتخاب کتاب خوب برای نوجوانان، این نکته را هم در نظر می‌گیرم که سلیقه و علاقه‌ی نوجوانان متفاوت است و عواملی مانند سن و جنسیت هم در انتخاب کتاب برای آنان مؤثر است. ولی باوجود این گاهی به سلیقه و انتخاب آنها جهت داد و نوجوانان را به گام برداشتن در راه‌های نرفته و افزایش آگاهی در زمینه‌های جدید تشویق نمود.
فهرست کتاب‌های مناسب نوجوانان
کتاب‌های فانتزی:
- هابیت
- آلیس در سرزمین عجایب
- ارباب حلقه‌ها
- هری پاتر و سنگ جادو
کتاب‌های ماجرایی:
- سرگذشت هکلبری فین
- بابا لنگ دراز
- دور دنیا در هشتاد روز
کتاب‌های کلاسیک:
- کشتن مرغ مقلد
- بینوایان
- قلعه‌ی حیوانات
- کتاب‌دزد
- موشها و آدم‌ها
- آرزوهای بزرگ
- غرور و تعصب
چگونه کتاب مناسب نوجوانان را انتخاب کنیم؟
تقویت مهارت‌های فکری نوجوانان و آشنا کردن آنها با دنیایی پر از مفاهیم انسانی، تاریخی و اجتماعی هدفی است که از مطالعه‌ی بهترین کتاب‌ها برای نوجوانان دنبال می‌کنیم. اگر کتاب‌هایی که بررسی می‌کنید تفکر انتقادی و همدلی را در نوجوانان افزایش می‌دهند و تخیل و اعتماد به‌نفس را در آنها تقویت می‌نمایند، به احتمال خیلی زیاد، کتاب مناسبی برای آنها انتخاب کرده‌اید. در این جا ضمن بررسی دلایل لزوم مطالعه برای این قشر از جامعه، به معرفی تعدادی از بهترین کتاب‌ها برای نوجوانان می‌پردازیم.
لیست بهترین کتاب‌های فانتزی برای نوجوانان
هابیت نوشته‌ی جی. آر. آر. تالکین
"هابیت" نمونه‌ای عالی از پرداختن به تخیل است. جی آر آر تالکین نویسنده‌ی بریتانیایی مشهور این کتاب (و کتاب "ارباب حلقه‌ها") قهرمان داستانش را از یک زندگی آرام و یکنواخت بیرون می‌کشد و به دنیایی پر از اژدها، گنجینه‌های پنهان و سرزمین‌های ناشناخته پرتاب می‌کند. این تجربه، نوجوان را در مسیر ماجراجویی ذهنی و فراتر رفتن از روزمرگی، قرار می‌دهد. نوجوانی که درگیر دنیای فانتزی و پیچش‌های داستانی آن میشود، قدرت تخیلش رشد می کند و دروازه‌های جدیدی را پیش روی خود می‌بیند که می تواند با استفاده از مهارت‌های ذهنی پرورش‌یافته، از آنها عبور کند.
آلیس در سرزمین عجایب نوشته‌ی لوئیس کارول
یکی دیگر از آثاری که در لیست بهترین کتاب‌ها برای نوجوانان در نظر گرفت، داستان "آلیس سرزمین عجایب" نوشته‌ی لوییس کارول نویسنده‌ی انگلیسی است. شاید در نگاه اول، این کتاب به دلیل انیمیشن‌ها و فیلم‌هایی که از ان اقتباس شده، کتاب کودک به نظر برسد. ولی واقعیت این است که "آلیس در سرزمین عجایب" مانند "شازده کوچولو"، برای مخاطب بزرگسال و نوجوان هم حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.
این داستان مجموعه‌ای کم نظیر از ماجراهای تخیلی را شامل میشود و شخصیت‌های فانتزی به یادماندنیی را به تصویر می‌کشد. داستان آلیس در سرزمین عجایب تأثیر عمیقی در ژانر فانتزی و فرهنگ و ادبیات عامه داشته و می تواند با فضای خیا‌ل‌انگیز و قوانین عجیب‌و‌غریب خود، برای نوجوانان نیز بسیار جذاب باشد.
این کتاب که در ابتدا به‌عنوان یک داستان برای سرگرمی منتشر شد، به‌مرور زمان تبدیل به یکی از تاثیرگذارترین آثار دنیای ادبیات کودک و نوجوان شد. در سال ۲۰۱۰ فیلمی به کارگردانی تیم برتون با بازی جانی دپ و هلمر بورگ براساس این داستان اقتباس شد که تحسین‌های زیادی را از آن خود کرد.
ارباب حلقه‌ها نوشته‌ی جی. آر. آر. تالکین
داستان "ارباب حلقه‌ها" نوشته‌ی جی. آر. آر. تالکین نیز فراتر از یک داستان ماجراجویانه، راهنمایی اخلاقی برای نوجوانان است. فرودو هگینز، یک هابیت جوان است که به طور اتفاقی در سفری حماسی قرار می‌گیرد. تالکین در این اثر به خوبی نشان می‌دهد که حتی کوچک‌ترین افراد نیز می توانند در برابر وسوسه‌ها بایستند و برای خیر جمعی فداکاری کنند. فرودو با پذیرش مسئولیت نابودی حلقه‌ی قدرت، به نوجوانان می‌آموزد که انتخاب‌های اخلاقی همیشه آسان نیستند، اما پایبندی به درستی، شجاعت و دوستی می‌تواند مسیر را روشن کند. "ارباب حلقه‌ها" مانند هر اثر ارزشمند ادبی دیگر، یادآور این نکته است قدرت واقعی را باید درمهربانی، وفاداری و پایداری جستجو کرد و یافت. “ارباب حلقه‌ها” یکی از جذاب‌ترین کتاب‌ها برای نوجوانان است.
این مجموعه که به‌عنوان یکی از بهترین کتاب‌های رمان فانتزی تاریخ شناخته میشود، در سال ۱۹۵۴ منتشر شد و توانست تاثیر زیادی در دنیای ادبیات فانتزی بگذارد. فیلم اقتباسی آن که توسط پیتر جکسن ساخته شد، یکی از پرفروش‌ترین و تحسین‌شده‌ترین فیلم‌های تاریخ سینماست. این مجموعه نه‌تنها جوایز متعددی از جمله ۱۷ جایزه اسکار دریافت کرد، بلکه به‌عنوان یک پدیده فرهنگی در دنیای سینما شناخته میشود.
هری پاتر و سنگ جادو نوشته‌ی جی. کی. رولینگ
کتاب هری پاتر و سنگ جادو در مورد پسری به نام هری پاتر است که در سال‌های اولیه زندگی خود از حقیقتی پنهان بی‌خبر بوده است. او متوجه میشود که یک جادوگر است و به مدرسه جادوگری هاگوارتز می‌رود. در اینجا دوستان جدیدی پیدا می‌کند و با چالش‌ها و خطرات مختلفی روبه‌رو میشود. هری متوجه میشود که جادوگری به نام ولدمورت که در تلاش است تا دنیای جادوگران را تحت سلطه خود درآورد، روزی روزگاری او را هدف قرار داده بود و حالا دوباره در تلاش است تا قدرت خود را بازپس گیرد.
“هری پاتر و سنگ جادو” یکی از شناخته‌شده‌ترین و محبوب‌ترین کتاب‌های فانتزی در دنیای نوجوانان است. این کتاب نه تنها دنیای جادو و هیجان را به نوجوانان معرفی کرد، بلکه به آنها آموخت که دوستی، شجاعت، و مبارزه با ناعادلانه‌ها بخش‌هایی از زندگی است که هرکسی می‌تواند با آنها روبه‌رو شود. جی. کی. رولینگ با خلق دنیای هاگوارتز و شخصیت‌های خاصی مثل هری، هرمیون، و ران، دنیای جدیدی برای خوانندگان به وجود آورد که هنوز هم میلیون‌ها نفر را به خود جذب می‌کند.
فیلم اقتباسی از این کتاب در سال ۲۰۰۱ ساخته شد و با استقبال جهانی مواجه شد. فیلم «هری پاتر و سنگ جادو» توانست تماشاگران زیادی را جذب کرده و موفقیت‌های تجاری و هنری زیادی کسب کند. این فیلم اولین گام در ساخت یکی از موفق‌ترین مجموعه‌های سینمایی تاریخ بود و امروزه یکی از محبوب‌ترین فیلم‌های فانتزی جهان محسوب میشود.
لیست بهترین کتاب‌های ماجرایی برای نوجوانان
سرگذشت هکلبری فین نوشته‌ی مارک تواین
یکی دیگر از مهم‌ترین رمان‌های آمریکایی که قهرمانی نوجوان دارد و در سال 1885 متشر شده، کتاب "ماجراهای هاکلبری فین" نوشته‌ی مارک تواین است. هاکلبری فین، پسری نوجوان که در شهری کوچک در کنار رودخانه‌ی می‌سی سی‌پی زندگی می‌کند، از زندگی منظم و سختگیرانه‌ای که به او تحمیل شده فرار می‌کند تا آزادی قبلی خود را به دست آورد. جیم با برده‌ای سیاهپوست و فراری به نام جیم، همراه میشود و در برابر نژادپرستی و دوگانگی اخلاقی جامعه‌ی سفیدپوستان، از او دفاع می‌کند.
این داستان نه‌تنها ماجرای یک سفر پرماجرا را روایت می‌کند، بلکه تصویری از جامعه‌ی آمریکا در قرن نوزدهم و موضوعاتی مانند برده‌داری، نژادپرستی و نابرابری اجتماعی را به تصویر می‌کشد.
این کتاب که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین رمان‌های آمریکایی شناخته میشود، در سال ۱۸۸۴ منتشر شد و حتی در فهرست کتاب‌های ممنوعه در برخی از مدارس و ایالات آمریکا قرار گرفت. علاوه بر تحسین‌های ادبی، این کتاب در سال ۲۰۱۴ برای نخستین‌بار به‌عنوان "گنجینه ملی" در آمریکا شناخته شد. این اثر به‌طور گسترده‌ای بر ادبیات آمریکایی تاثیر گذاشته است.
بابا لنگ دراز نوشته‌ی جین وبستر
یکی از نمونه های بسیار موفق ادبیات داستانی که آن را در فهرست بهترین کتاب‌ها برای نوجوانان قرار می‌دهد، داستان "بابا لنگ‌دراز"، اثر جین وبستر است. جودی، دختری است که در یک یتیم‌خانه با محرومیت و سختی زیاد بزرگ شده و با حمایت فرد ناشناسی که به شوخی و به خاطر قد بلندش، نام بابا لنگ دراز را بر روی او گذاشته، به دانشگاه می‌رود. داستان از طریق نامه‌های جودی برای حامی ناشناسش روایت میشود و به رشد تحصیلی و اجتماعی او می‌پردازد. جودی با سخت‌کوشی و امید، مسیر زندگی‌اش را تغییر می‌دهد و به الگویی عالی برای نوجوانان تبدیل میشود.
داستان این کتاب همچنین الهام‌بخش انیمیشن‌ها و نمایش‌های تلویزیونی مختلف بوده است.
دور دنیا در هشتاد روز نوشته‌ی ژول ورن
کتاب دور دنیا در هشتاد روز ماجرایی درباره فیلیاس فوگ، مردی انگلیسی است که شرط می‌بندد می‌تواند دور دنیا را در ۸۰ روز بچرخد. او به همراه خدمتکارش پاسپارتو، سفر شجاعانه‌ای به نقاط مختلف جهان آغاز می‌کند، در حالی که با مشکلات مختلفی مانند طوفان‌ها، دزدان و اشتباهات پیش‌بینی نشده روبه‌رو میشود.
“دور دنیا در هشتاد روز” یکی از آثار برجسته ژول ورن است که به‌خوبی ایده سفرهای ماجراجویانه را با استفاده از پیشرفت‌های علمی زمان خود، به خوانندگان معرفی کرد. این کتاب به‌ویژه برای نوجوانان جذاب است چون مفاهیمی مانند شجاعت، زمان و کشف دنیای جدید را به‌طور جذاب و هیجان‌انگیز مطرح می‌کند.
این کتاب بارها به فیلم و سریال تبدیل شده است. یکی از معروف‌ترین اقتباس‌ها، فیلمی است که در سال ۲۰۰۴ با بازی مات دیمون ساخته شد. این نسخه موفق به جلب توجه مخاطبان زیادی شد و به یکی از فیلم‌های محبوب ماجراجویی تبدیل گشت.
لیست بهترین کتاب‌های کلاسیک برای نوجوانان
کشتن مرغ مقلد نوشته‌ی هارپر لی
رمان "کشتن مرغ مقلد" اثر هارپر لی نویسنده‌ی آمریکایی است. این داستان که در سال 1964 برنده‌ی جایزه پولیتزر شد، از زبان دختری به نام اسکات فینچ روایت میشود. پدر اسکات، وکیل سفیدپوستی است که وکالت جوان سیاهپوستی را برعهده دارد. این جوان به اتهام ناروای محاکمه می شود و اسکات شاهد تلاش بی‌وقفه‌ی پدرش در دفاع از این جوان بی‌گناه و تعصب و نژادپرستی مردم شهر است.
این داستان، نوجوان را به درک مفهوم عدالت اجتماعی، تبعیض نژادی و شجاعت اخلاقی سوق می‌دهد و او را به فکر وامی‌دارد. و به‌نوعی، کتاب انگیزشی برای نوجوانان محسوب میشود.
شما می‌توانید علاوه بر خواندن این کتاب، فیلمی که براساس “کشتن مرغ مقلد” به کارگردانی رابرت مالیگن در سال 1962 ساخته شده‌است و توانست جایزه اسکار بهترین بازیگر مرد را برای گریگوری پک به ارمغان بیاورد را هم ببینید.
بینوایان نوشته‌ی ویکتور هوگو
"بینوایان" شاهکار ویکتور هوگو نویسنده‌ی بزرگ فرانسوی را می توان جزو بهترین رمان‌ها برای نوجوانان محسوب کرد. این رمان تاریخی- اجتماعی که اولین بار در سال 1862 منتشر شد، بارها در سینما و تئاتر اقتباس شده‌است و روایتگر اخلاق، سیاست، تاریخ، مذهب و عشق در قالب داستانی جذاب و تأثیرگذار است. تصویر روشنی که ویکتور هوگو در این اثر از فقر، بی‌عدالتی و قدرت ایستادگی فردی ارائه می‌دهد، می تواند الهام‌بخش نوجوان در زندگی باشد. ژان والژان، شخصیت اصلی این رمان، نوجوانان را با این پرسش مهم مواجه می‌کند: «آیا واقعاً جامعه همیشه درست قضاوت می‌کند؟»
در فهرست بهترین کتاب‌ها برای نوجوانان، بی‌شک باید داستان‌هایی که به وقایع تاریخی پرداخته‌اند، مورد توجه قرارگیرد تا فاصله‌ای که زندگی روزمره‌ی آنان با آموزه های تاریخی گرفته‌است، کمنر شود.
این کتاب در سری چهارم برنامه‌ی کتاب‌باز، تحلیل و بررسی شد.
قلعه‌ی حیوانات نوشته‌ی جورج اورول
"قلعه‌ی حیوانات" اثر جورج اورول، نویسنده‌ی شهیر انگلیسی است که در سال 1945 منتشر شد. این کتاب نقدی بر دول سرکوبگر آن دوران، شوروی و آلمان است و به سبک ادبیات تمثیلی پادآرمان‌شهری تعلق دارد.
"قلعه‌ی حیوانات" یا "مزرعه‌ی حیوانات"، درباره‌ی گروهی از حیوانات اهلی مزرعه‌ای است که در اقدامی انقلابی، صاحب مزرعه را از آن‌جا بیرون می‌کنند و خود اداره‌ی مزرعه را به دست می‌گیرند تا «برابری» و «رفاه» ایجاد نمایند. این داستان، یکی از بهترین رمان‌ها برای نوجوانان و تحلیلی از سیاست، قدرت و فساد ناشی از آن است. نوجوانی که این کتاب را می‌خواند می‌آموزد که هر ادعایی را نباید پذیرفت.
"قلعه‌ی حیوانات"، جایگاه ویژه‌ای در لیست بهترین کتاب‌ها برای نوجوانان دارد و کمک می‌کند تا آنها یاد بگیرند که فراتر از سطح ظاهری مسائل فکر کنند و ضمن بررسی دیدگاه‌های مختلف، میان حقیقت و تعصب، تفاوت قائل شوند.
این کتاب به‌عنوان یک تمثیل سیاسی مهم شناخته میشود، در سال ۱۹۹۶ جایزه هوگو (Hugo) را دریافت کرد و در فهرست ۱۰۰ رمان برتر قرن بیستم Modern Library جای گرفت. همچنین دستمایه دو اقتباس ماندگار سینمایی بوده‌است: یکی فیلم متحرک بی‌صدا در سال ۱۹۵۴ (نامزد جایزه بفتا) و دیگری مجموعه تلویزیونی در سال ۱۹۹۹ که چندین جایزه و نامزدی نقدهای علمی‌تخیلی و ماجراجویی گرفت
کتاب‌دزد نوشته‌ی مارکوس زوساک
یکی از بهترین کتاب‌هایی که احساس و همدلی نوجوانان را با خود همراه می‌کند، داستان "کتاب‌دزد" اثر مارکوس زوساک نویسنده‌ی استرالیایی است. لیسل دختری سرراهی است که با کلمات و کتاب‌ها ارتباطی ویژه دارد و در میانه‌ی ویرانی‌های جنگ امید را می‌یابد. این داستان، نوجوانان را با قدرت و اهمیت همدلی آشنا می‌کند.
کتاب “کتاب‌دزد” در رتبه‌ی دوم پرفروش‌ترین کتاب‌ها برای نوجوانان در سایت گودریدز (goodreeds) قرار دارد.
در سال 2013 فیلمی به کارگردانی برایان پرسیوال براساس این کتاب ساخته شد و سوفی نلیس بازیگر فیلم، جوایز متعددی را دریافت کرد.
موشها و آدم‌ها نوشته‌ی جان اشتاین‌بک
رمان "موشها و آدم‌ها" اثر جان اشتاین بک نیز یکی دیگر از کتاب های مناسب برای نوجوانان است که حس همدلی را در آنان پرورش می‌دهد. دو دوست به نام‌های جرج و لنی، در دوران رکود آمریکا، به امید دستیابی به رویای خود، یعنی داشتن مزرعه‌ای مستقل، در مزارع مختلف کارگری می‌کنند. این داستان، قلب خواننده را به درد می‌آورد و به نوجوانان نشان می‌دهد دردنیای واقعی، پدیده‌ها سیاه یا سفید نیستند و تصمیم های دشوار می‌توانند با احساسات عمیق، گره بخورند.
آرزوهای بزرگ نوشته‌ی چارلز دیکنز
چارلز دیکنز نویسنده‌ی بزرگ انگلیسی نیز، در رمان "آرزوهای بزرگ" با ارائه‌ی داستانی تأثیرگذار از کودکی محروم و روایت سختی‌ها و چالش‌های او، روند و مسیر پیشرفت و موفقیتش را به تصویر می‌کشد.
پیپ هفت‌ساله، در خانه‌ی خواهر بدخلق و سختگیرش، زندگی محقرانه‌ای دارد. ملاقات با یک زندانی فراری و همنشینی با زنی ثروتمند و مسن، مسیر زندگی او را تغییر می‌دهد. پیپ به دنبال پیشرفت و موفقیت است و برای رسیدن به آرزوهایش سختی‌های زیادی را تحمل می‌کند. احساسات مختلف و متضادی که پیپ در این داستان تجربه می‌کند، برای خوانندگان و به خصوص نوجوانان، روایتی جذاب و تأثیرگذار می‌سازد و گذر از سختی‌ها و مشکلات و رسیدن به آمال و آرزوها را به خوبی نشان می‌دهد.
“آرزوهای بزرگ” یکی از کتاب‌های معروف برای نوجوانان است.
غرور و تعصب نوشته‌ی جین آستین
کتاب "غرور و تعصب" اثر جین آستین، یکی از کلاسیک‌های جاودان ادبیات جهان است، در قالب داستانی عاشقانه، درس‌های ارزشمندی درباره‌ی اخلاق، شناخت خود و پرهیز از قضاوت نادرست به نوجوانان آموزش می‌دهد. شخصیت اصلی، الیزابت بنت، در طول داستان یاد می‌گیرد که چگونه پیش‌داوری‌هایش درباره‌ی آقای دارسی را کنار بگذارد و عمیق‌تر به شخصیت و اعمال افراد نگاه کند. جین آستین در"غرور و تعصب"، غرور و قضاوت های زودهنگام را به عنوان موانعی بر سر راه شناخت واقعی از خود و دیگران معرفی می‌کند. همچنین، رشد شخصیت‌ها در این داستان به خوانندگان یادآوری می‌کند که فروتنی، خودآگاهی و پذیرش اشتباهات، بخش مهمی از بلوغ اخلاقی و فکری است.
پرفروش‌ترین کتاب‌ها برای نوجوانان
کتاب‌های معرفی‌شده در این مقاله، در دوره‌ها و سال‌های مختلف، مورد اقبال و توجه خوانندگان بوده و خریداری شده‌است. اما کتاب‌های پرفروش در حوزه‌ی نوجوانان بسیار گسترده است و سایت‌های مختلفی وجود دارند که می‌توان از آنها درباره‌ی این آثار اطلاعات لازم را کسب کرد.
فهرست پرفروش‌های گودریدز در این زمینه را از لینک زیر مشاهده نمایید:
https://www.goodreads.com/shelf/show/ya-bestsellers
فهرست سایت بارنز و نوبل نیز می‌تواند در این زمینه به خوانندگان کمک کند:
https://www.barnesandnoble.com/b/books/teens-ya/_/N-1fZ29Z8q8Z19r4?Nrpp=20&page=3
بهترین کتاب‌ها برای نوجوانان، دریچه ای به زندگی بهتر
نوجوانان در آغاز مسیر زندگی‌اند و هنوز تجربه‌ی کافی برای پیداکردن بهترین ابزارهای پرورش تخیل، تحلیل، همدلی و مهارت‌های زبانی را ندارند. کتاب‌های مناسب برای نوجوانان، نه تنها دنیایی سرگرم‌کننده را پیش رویشان می‌گذارند، بلکه به آنها برای داشتن آینده‌ای روشن، دید و بینش می‌دهند. پس اگر نوجوان شما برای خواندن کتاب مقاومت می کند، شاید هنوز کتابی که با روحیاتش سازگار و متناسب باشد را پیدا نکرده‌است. تنها کافی است در مسیر مطالعه‌ی آثار ارزشمند قرار بگیرد تا او هم مانند ما دیر یا زود دریابد که جادوی واقعی در کلمات و صفحات کتاب‌ها نهفته‌است.