صنایع کهن در دوره قاجار (1925 - 1800)

کتاب مذکور به شرح و بسط مصائبی می پردازد که کشوری همچون ایرانِ سده ی نوزدهم با آن دست به گریبان بوده است؛ مملکتی توسعه نیافته که باید به مقابله و مواجهه با بازاری جهانی می شتافت که عمدتا و پیش از همه تحت تفوق و نفوذ تولیدکنندگان اروپایی قرار داشت. در این مجلد، بر پویش شناسیِ این بهبود و بهسازی، از مواضع و رویکردهایی متعدد تأکید شده است. مولف در بخش نخست، به بحث پیرامون تلاش دولت در راستای حمایت از بستر صنعتیِ رو به زوالِ وقت، و توقف سیل واردات با معرفی و ایجاد فناوری های نوین و کارخانجات مدرن می پردازد. در اینجا ماهیت این گونه مساعدت ها مجریان، مباحث فراگرفته شده، سرمایه گذاری به نقد گذاشته شده است. این بخش، زین پس، سابقه و پیش زمینه ای برای هشت مدخل دیگر فراهم می آورد که هر یک با حوزه ی صنعتی ویژه ای در تعامل است.

مباحث مطروح شامل تولید و ساخت سفال، شیشه، مواد ایجاد روشنایی، کاغذ، فلزات، صابون، شکر و شیرینی جات و چرم می شود؛ ضمن آن که شرایط و بستر هریک از صنایع منتخب به تفصیل بیان گشته و روند بهبود آن ها در طول سده ی نوزدهم و آغاز قرن بیستم به گفتمان گذاشته شده. این روندِ توسعه یابی ذکر می کند که زیربخش ها چگونه سعی بر رقابت و برابری با واردات خارجه داشته و دلایل عمومی ناکامی و شکست آن ها در رویارویی با اقلام فرنگیِ ارزان تر و باکیفیت تر چه بوده است. در کلیه ی موارد، شرحی مبسوط از فناوری کهن (همچون کوره های آجرپزی و شیشه گری، دمشقی سازی، ذوب و گداز فلزات، آسیاب کردن شکر و دباغی) به دست داده شده است. نتیجه ی حاصل، افزونه ای است حیرت آور بر دانش فعلی ما در خصوص صنایع کهن و این که چگونه ایرانِ سده ی نوزدهم به همسویی با جهانی شدن  پیش از گسترش این واژه اهتمام می ورزید.