جدال عقل و اسطوره در یونان باستان

کتاب جدال عقل و اسطوره در یونان باستان چاپ 1393 انتشارات نگاه معاصر نوشته پژمان گلچین، کتابی است در رابطه با بررسی اوضاع تحولات فرهنگی در جامعه ای که به عنوان یکی از با اهمیت ترین جوامع سیاسی در تاریخ اندیشه کل بشر مورد توجه قرار گرفته است. توجه به یونان باستان آن هم از جهتی که، بتوان به سراغ ابتدا ها و آغاز های فلسفی نزد باورهایی رفت، که سرمنشاء خیل عظیم تفکرات مختلف در فلسفه باستان و معاصر بوده اند.

بررسی این جدال در ظرفی شهر اندیشانه- اسطوره ای، مسئله ای است که مولف، به آنها پرداخته است. رفتن به سراغ گروه وسیعی از چرخش ها در حیطه زندگی روزمره و علم و نگاه های گنوسیک مسیر اصلی کار فوق را رقم می زند و البته مولف در آغاز از رویکرد خود به موضوع با محوریت پروژه ای انسان شناسانه- فلسفی یاد می کند که در بخش های مختلف تحقیق رگه هائی از آن ایده مشهود است.

پرسش محوری این است: ما بر اساس چه داده ای در جهان پیرامونمان بایستی موقعیت های زیستی خود را تنظیم کنیم و رو به سوی غایتی مشخص پیش برویم؟ مولف می خواهد با مورد پژوهش قرار دادن یک جامعه رشد یافته باستان، آن هم یونان عصر آرخائیک(از قرن 8 ق.م تا 5 ق.م) تا حدودی به کرانه های این پرسش دور یا نزدیک شود و انواع رفتارهای بالفعل انسان یونانی را، به مثابه آنچه که نوع انسان، غایت خود را در آن اوضاع می بیند، رصد کند. اینکه آیا به راستی چه اتفاقی برای این عرصه های مفارق زیستی از قبیل سیاست ورزی، هندسه خوانی، نجوم، پزشکی، ادبیات، تاریخ نگاری و ... می افتد چیزی است که با خواندن کلیت کتاب به دست می آید. کتاب از چهار فصل مختلف تشکیل شده است که در فصل اول اوضاع اقتصادی- جغرافیائی- سیاسی جامعه آتنی در آن دوره باستان را خوانش کرده و در فصل دوم به سراغ اساطیرمتنوع یونانی رفته است، فصل سوم را به گونه های متغیر عقل باوری باستان پرداخته و درنهایت فصل چهارم را به دوره ای تخصیص داده است که از اساطیر و عصر اسطوره ای خبری نبوده و البته هنوز هم از نشانه های ملموس عقلانیت چیزی معلوم نیست و البته بایستی گفت هم اساطیر ِ به انتها رسیده حاضرند و هم انواع لایه های متغیری از عقل نامشخص و نامتعین آتنی.

با توجه به اینکه حجم مطالب کتاب فوق شاید از حوصله مخاطب عام بالا تر رفته باشد، در آغاز مولف در حدود چند صفحه و در ابتدا خلاصه ای از کل مطالب مورد پژوهش را در اختیار مخاطب قرار داده است ، تا در صورت لزوم و در ابتدا مخاطب در دریای مغشوشی از اطلاعات پراکنده قرار نگرفته باشد. هر چند منابع ارجاعی کتاب منابع با اهمیتی هستند، اما کمی منابع مورد بررسی شاید از کیفیت و اهمیت موضوعات بررسی شده کاسته باشد و می بایستی مولف در بررسی های خود، کمی بر تعجیل بیان مطالب دقت بیشتری می کرد و اگرچه شاید بر حجم مطالب افزوده می شد، ولی در افزون کردن کیفیت یک کار فلسفی- جامعه شناختی ای که خود مولف قصد در بیان مطالبش را داشت، افزوده می گردید. در پایان می توان گفت با توجه به کم بودن منابع فارسی در این رابطه آن هم در حیطه تالیف، شاید کتاب فوق یکی از امکانات پیش آمده جهت مهیا شدن محیطی، برای گپ های جدید تری در زمینه فوق باشد.