بازگشت شاه 3 (فرمانروای حلقه ها)

«بازگشت شاه» سومین و آخرین مجلد سه‌گانۀ ارباب حلقه‌هاست که به جنگ حلقه و حوادث پس از آن می‌پردازد. داستان از قلمرو گوندور که به‌زودی مورد تهاجم سائورون قرار می‌گیرد، آغاز می‌شود. نیروهای پلیدِ فرمانروای تاریکی قصد تصرف همۀ سرزمین میانه را دارند و در این حال فرودو و سام راه خود را با دشواری تمام به قلب مقر قدرت او می‌گشایند. تنها راه شکست دشمن، نابودی حلقۀ نفرین‌شدۀ قدرت در آتش کوه هلاکت است. اما راه به‌شکلی طاقت‌فرسا دشوار است و فرودو توش و توان خود را از دست داده است. سنگینی بیش از اندازۀ حلقه کم کم او را نومید می‌کند. آیا امکان غلبه بر این نومیدی وجود دارد؟

اودن، شاعر آمریکایی، در نقد دومی بر این سه‌گانه در نیویورک تایمز نوشت: «حماسه‌ای با ابعاد و اندازۀ ارباب حلقه‌ها قدرت نویسندگی فوق‌العاده‌ای را طلب می‌کند و هرچه داستان پیش‌تر می‌رود، این قدرت فزونی می‌گیرد ... اما فقط می‌توانم بگویم آقای تالکین توانایی خود را از هر لحاظ به‌اثبات رسانده است. خوانندگان می‌توانند از طریق ضمایم نگاه اجمالی وسوسه‌انگیزی به دوران نخست و دوم داشته باشند. چنان‌که برمی‌آید افسانه‌های این روزگار از هم‌اکنون تألیف شده است و من امیدوارم ناشران ... گروه کثیر و رو به تزاید هواخواهان او را زیاد چشم‌انتظار نگذارند.» اشارۀ اودن به «سیلماریلیون» بود که سرانجام 31 سال پس از این نقد و پس از درگذشت تالکین به‌کوشش پسر او کریستوفر منتشر شد.