احوال دل گداخته (گزیده مکتوبات مولانا)

یکی از مواهبی که نصیب دوستداران مولانا جلال الدّین بلخی و پژوهندگان زندگی و اندیشه او شده است اطّلاعات نسبتاً مبسوطی است که از اقوال و احوال و وقایع زندگی او به روزگار ما رسیده است. این اطّلاعات در دو نوع از منابع مضبوط است: یکی زندگی نامه های کهنی که اخلاف مولانا درباره او نوشته اند و دیگری آثار خود مولانا که از میان آن ها «مکتوبات» (نامه های) او استثنایی است. مولانا، با نامه های خود، دریچه ای به زندگی خصوصی و «اندرونی» اش گشوده است و آلبوم خصوصی ای از خود به یادگار گذاشته است.

کتاب پس از پیشگفتاری که حکم دیباچه دارد و در آن اندیشه و سبب تألیف کتاب و نیز روش کار توضیح داده شده است، وارد مقدّمه ای سه بخشی می شود: بخش نخست درباره نظم ساختاری و مضمون نامه هاست که در آن نامه های مولانا از حیث صورت و محتوا تجزیه و تحلیل شده است؛ در بخش دوم، فواید زبانی و ادبی نامه ها (اعم از نکات دستوری و واژگانی و آرایه های ادبی و...) تحلیل و بررسی شده است؛ و در بخش سوم نیز با تحلیل اجتماعی نامه ها فواید آن ها در شناخت اوضاع و احوال جامعه پیرامون مولانا در قونیه قرن هفتم بازنموده شده است. پس از این مقدمه صدوسی صفحه ای، بدنه اصلی کتاب، یعنی شصت و پنج نامه گزیده از مکتوبات، آمده است که در ذیل هر نامه معنای واژه ها و عبارات و اشعار فارسی و عربی و آیات و احادیث مندرج در نامه ها توضیح داده و ترجمه شده اند.

کتاب با این هدف تألیف شده است که درسنامه ای باشد برای دانشجویان و علاقه مندان زبان و ادبیات فارسی تا آنان با نمونه ای کمترشناخته از نثر فارسی قرن هفتم، از کسی که شعر و اندیشه های او شهرت عالمگیر یافته است، آشنا شوند.