در کشور شوراها

کتاب در کشور شوراها؛ واکاوی روح سرخ از پشت پرده آهنین

زمانی که بسیاری از روشنفکران جهان به سوی اتحاد جماهیر شوروی جذب می‌شدند یا با دیده تردید به آن می‌نگریستند، دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن در سال ۱۳۴۵ راهی این سرزمین شد. کتاب در کشور شوراها حاصل این سفر چهل روزه به مسکو، لنینگراد (سنت‌پترزبورگ فعلی) و شهرهای باستانی ماوراءالنهر نظیر تاشکند، سمرقند و بخاراست. این اثر فراتر از یک گزارش ساده، نگاهی فیلسوفانه و جامعه‌شناختی به کشوری است که در آن زمان قطبِ اصلی بلوک شرق محسوب می‌شد.

چرا این اثر در رده بهترین کتاب های سفرنامه معاصر جای دارد؟

اگر به دنبال بهترین کتاب های سفرنامه هستید که توازن دقیقی میان توصیف کالبدی شهرها و تحلیل ذهنیِ مردم ایجاد کرده باشد، این اثر یک نمونه‌ی درخشان است. اسلامی ندوشن در این کتاب، «انسانِ ترازِ شوروی» را واکاوی می‌کند؛ انسانی که در میان چرخ‌دنده‌های یک سیستمِ ایدئولوژیک، هویت فردی‌اش را گم کرده است. نویسنده با هوشمندی، تضاد میان عظمتِ تکنولوژی شوروی و سردیِ روابط انسانی را به تصویر می‌کشد و خواننده را با لایه‌های پنهان زندگی در پشت پرده آهنین آشنا می‌کند.

پیوند «در کشور شوراها» با شاهکار صفیر سیمرغ

بسیاری از خوانندگانی که با قلم ندوشن آشنا هستند، او را با اثر مشهور دیگرش، یعنی صفیر سیمرغ می‌شناسند. در واقع، بسیاری از منتقدان معتقدند که لحن پرسشگر و نثر فاخرِ نویسنده در این کتاب، به نوعی مکملِ نگاهی است که او در کتاب صفیر سیمرغ نسبت به جهان غرب و تمدن‌های مختلف داشت. اگر شما از علاقمندان به جهان‌بینی ندوشن هستید، مطالعه‌ی «در کشور شوراها» در کنار صفیر سیمرغ، تصویری کامل از اندیشه این متفکر بزرگ درباره تقابل شرق و غرب و جایگاه فرهنگ ایرانی در جهان به شما ارائه می‌دهد.

آنچه در این کتاب خواهید خواند:

تماشای سمرقند و بخارا: توصیف پراحساسِ نویسنده از شهرهایی که ریشه در فرهنگ و ادب فارسی دارند.

تحلیل سیستم سوسیالیستی: نگاهی نقادانه به آموزش، اقتصاد و هنر در جامعه‌ای که همه چیز را در خدمت طبقه کارگر می‌خواست.

تقابل سنت و مدرنیته: نویسنده به زیبایی نشان می‌دهد که چگونه تاریخ در روسیه تزارها زیر لایه‌های مدرنیسمِ شوروی پنهان شده است.

تفاوت این سفرنامه با آثار مشابه

در حالی که بسیاری از مسافران شوروی در آن دوران، یا شیفته‌ی نظام کمونیستی می‌شدند و یا از موضعی کاملاً سیاسی به نقد آن می‌پرداختند، اسلامی ندوشن راه میانه‌ای برگزید. او در کتاب در کشور شوراها از زیبایی‌های متروی مسکو و موزه‌ی ارمیتاژ به همان اندازه‌یِ دلتنگی‌اش برای آزادیِ فردی می‌گوید. این انصاف در روایت، دلیلی است که این اثر را هم‌ردیف با بهترین کتاب های سفرنامه فارسی قرار می‌دهد.

ارزش خرید کتاب صفیر سیمرغ و در کشور شوراها برای پژوهشگران

امروزه با گذشت دهه‌ها از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، مطالعه‌ی این کتاب همچنان جذاب است؛ زیرا به ما نشان می‌دهد که یک سیستمِ تمام‌عیار چگونه ساخته شد و چه حفره‌هایی در درون داشت. بسیاری از مجموعه‌داران و کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای، هنگام خرید کتاب صفیر سیمرغ، به دنبال نسخه‌های معتبر «در کشور شوراها» نیز هستند تا دوره‌ی سفرنامه‌های تحلیلی ندوشن را در کتابخانه خود تکمیل کنند.

با خرید کتاب صفیر سیمرغ و آثار هم‌خانواده‌ی آن، شما به گنجینه‌ای از نثرِ سره و اندیشه‌ی ناب دست می‌یابید که منقضی نمی‌شود. این کتاب، سندی تاریخی از دورانی است که جهان میان دو قطب تقسیم شده بود و مسافری ایرانی با چراغِ ادب و حکمت، به تاریکی‌های یکی از این قطب‌ها نور تاباند.