مفهوم قانون

درباره کتاب:

به جرائت می توان گفت کتاب مفهوم قانون مهم‏ترین اثر، در زمینهٔ فلسفهٔ حقوق به زبان انگلیسى، در سدهٔ بیستم بوده است. این کتاب، چند سال پس از انتشار، فهم فلسفهٔ حقوق و شیوهٔ تدریس آن را در دنیاى انگلیسى و غیرانگلیسى زبان دگرگون ساخت. این تأثیر شگرف موجب شد که دربارهٔ کتاب و آموزه‏هایش مطالب بسیارى، نه‏ تنها در زمینهٔ نظریه حقوقى بلکه همچنین در حوزه فلسفه اخلاق و فلسفه سیاسى، منتشر شوند. در نیم سدهٔ گذشته، نظریهٔ حقوقى پروفسور هارت به کانون توجه در فلسفهٔ حقوق تبدیل شده است. پس از انتشار این اثر، نظریات جدى‏ اى که در مراکز مهم آموزشى و پژوهشى حقوق، در سطح جهان، مطرح شده‏ اند، صرفاً گامى در جهت بهبود یا نقد نظریه اثبات‏ گرایى هارت بوده‏ اند.

در این کتاب، پس از نقد نظریه فرمان، قانون به‏مثابه اتحاد قواعد اولى و ثانوى معرفى مى‏شود. اما این قواعد بافتى باز دارند و، از این رو، «تقنین قضایى» بهاى تنظیم قاعده‏ مند حیات اجتماعى توصیف مى‏شود. برداشت قاعده‏ مند از قانون در مقابل دو گرایش افراطىِ نظرى، یعنى شکل‏ گرایى و قاعده‏ شکاکى، قرار دارد که باید شرح داده و نقد شوند. پروفسور هارت، پس از این شرح و نقد، به بحث از نسبت میان قانون، از یک سو، و اخلاق و عدالت، از سوى دیگر مى‏پردازد و، باریک‏ بینانه، نکته‏ هایى ژرف در این خصوص پیش مینهد. نشان‏ دادن خلط میان دو نوع قانون طبیعى، و نیز ترسیم محتواى حداقلى حقوق طبیعى، که در حقیقت محدودیت‏هاى طبیعى همه نظام‏هاى هنجارى‏اند، نمایانگر موضع نظرى او در برابر حقوق طبیعى هستند. هارت در فصل آخر کتاب، از حقوق بین‏ الملل به‏ مثابه مصداقى خاص از نظام حقوقى دفاع مى‏کند.