آلیور تویست

الیور تویست: حماسهٔ کودکی در چنگال فقر و ستم لندن

الیور تویست (Oliver Twist)، دومین رمان چارلز دیکنز (Charles Dickens) که اولین بار به صورت سریالی بین سال‌های ۱۸۳۷ تا ۱۸۳۹ منتشر شد، نه تنها یکی از مشهورترین آثار تاریخ ادبیات انگلستان، بلکه یک مانیفست اجتماعی-انتقادی است که مستقیماً به قلب تاریک جامعهٔ صنعتی قرن نوزدهم انگلستان حمله می‌کند.

آلیور تویست همه‌ی عناصر رمانی مدرن را دارد جز یکی: خودآگاهی. جهان برای آلیور یکسره نامفهوم و ناشناختنی است. آشفتگی و هیاهو و آشوب دنیای بیرون آینه‌ی سردرگمی درونی اوست.

نشانه‌های نبوغ دیکنز در آفرینش فضای داستانی و درون‌مایه و خلق شخصیت‌های پویا و ماندنی و نوآوری‌های سبکی آشکار است. نبوغ و خلاقیت دیکنز بیش از هر چیز در خلق شخصیت‌های زنده و ماندگار نمایان می‌شود. همه‌ی خواننده‌ها از سرزندگی و طبیعی بودن شخصیت‌ها در شگفت می‌مانند. هیچ نویسنده‌ای در هنر به تصویرکشیدن انسان‌‌ها در همان نگاه اول به پای دیکنز نمی‌رسد.

این رمان با زبانی طنز‌آمیز و گزنده روایت می‌شود که خاص دیکنز است و در زبان انگلیسی نظیر ندارد.

از آلیور تویست نمایش‌‌های متعدد و چند فیلم و مجموعه‌ی تلویزیونی ساخته شده است اما لذت تماشای هیچ‌یک از این‌ها با لذت خواندن آن برابری نمی‌کند.

زمینهٔ داستان: لندن، شهر تقابل فقر و ثروت

کتاب الیور تویست داستان سرگذشت تلخ کودکی یتیم به نام الیور تویست را روایت می‌کند که زندگی او از لحظهٔ تولد در یک نوانخانهٔ دولتی آغاز می‌شود؛ محلی که نه تنها پناهگاه نیست، بلکه نمادی از ستم و خشونت نظام آن دوران است. الیور با گرسنگی، آزار فیزیکی و روانی بزرگ می‌شود. پس از فرار، او به لندن می‌رسد، اما به جای یافتن رستگاری، به دام تبهکارانی می‌افتد که دنیای زیرین و فاسد شهر را کنترل می‌کنند.

شخصیت‌های اصلی این دنیای زیرین شامل:

فاگین (Fagin): پیرمرد یهودی که مغز متفکر باند سارقان خردسال است و کودکان را به جیب‌بری آموزش می‌دهد. این شخصیت نماد تباهی و بهره‌کشی است.

بیل سایکس (Bill Sikes): تبهکار خشن و قاتلی بی‌رحم که نماد شرارت و خشونت بی‌حدوحصر است.

نانسی (Nancy): زنی جوان که قربانی این سیستم است و تنها کورسوی انسانیت و وجدان در دنیای تبهکاران به شمار می‌رود.

الیور در طول داستان، بارها بین دنیای تاریک خیابان‌ها و فرصت‌های محدود برای یافتن رستگاری و مهربانی (مانند کمک آقای براونلو و رز میهلی) در نوسان است. داستان در نهایت به کشف هویت واقعی الیور و پیوندهای او با دنیای ثروتمند و شرور ختم می‌شود.

دیکنز، رئالیسم انتقادی و معنای «رئالیسم چیست؟»

رئالیسم چیست؟ رئالیسم یک مکتب ادبی است که در پاسخ به رمانتیسم، به دنبال بازنمایی دقیق، عینی و غیرآرمانی از زندگی روزمره، طبقات اجتماعی و محیط مادی است. نویسندگان رئالیست تلاش می‌کنند بدون تزریق احساسات شدید، خواننده را با واقعیت‌های موجود روبرو سازند.

اما دیکنز رئالیسم را با قلمرو نقد اجتماعی درهم می‌آمیزد و سبک او به رئالیسم انتقادی معروف است:

پرداختن به مسائل واقعی: دیکنز مستقیماً نظام نوانخانه‌ها (Workhouses) را که طبق قانون فقر ۱۸۳۴ اداره می‌شدند، به تصویر می‌کشد و بی‌رحمی و سوءتغذیه حاکم بر آن‌ها را افشا می‌کند. او شرایط زندگی کودکان کار و فقرای شهری را با جزئیاتی تکان‌دهنده روایت می‌کند.

شخصیت‌های نوعی و نمادین: شخصیت‌های او نه تنها فردی، بلکه نمادین هستند؛ فاگین نماد استثمار، سایکس نماد خشونت افسارگسیخته و الیور نماد معصومیت پایدار در برابر تباهی است.

فضاسازی شهری (Urban Setting): دیکنز لندن را نه یک پایتخت باشکوه، بلکه یک هزارتوی کثیف، مه‌آلود و پرخطر برای طبقات پایین توصیف می‌کند. این فضاسازی تاریک، کاملاً در خدمت اهداف واقع‌گرایانه و انتقادی اوست.

اهمیت و میراث ماندگار

خرید کتاب الیور تویست برای هر علاقه‌مند به ادبیات کلاسیک ضروری است. این رمان:

اصلاح اجتماعی: این کتاب تأثیر عظیمی بر افکار عمومی گذاشت و به سهم خود در اصلاح قوانین فقر و نوانخانه‌ها در انگلستان نقش داشت.

یک شاهکار روایی: دیکنز توانست با ترکیب درام، تعلیق و طنز سیاه، داستانی پرکشش خلق کند که همچنان پس از حدود دو قرن، خواننده را جذب خود می‌کند.