ه مثل هژمونی

کتاب ه مثل هژمونی اثر پری اندرسون، تاریخ‌نگار و جامعه‌شناس سیاسی اهل بریتانیا و ترجمه‌ی شاپور اعتماد است. هژمونی یکی از پرکاربرد‌ترین مفاهیم فلسفه‌ی سیاسی است که نظریه‌پردازان محافظه‌کار، سوسیالیست‌، لیبرال، پوپولیست، دموکرات و… به‌کرات از آن در جهت توجیه اهدافشان استفاده می‌کنند. کشف مفهوم هژمونی در سوسیال دموکراسی روس به قطب‌نمای تحقیقات فیلولوژیک در اثر متأخر تبدیل می‌شود، به‌طوری‌که عقربه‌ی آن تمدن‌های باستانی جاده‌ی ابریشم را نشانه می‌گیرد: تمدن چین باستان و تمدن ایران باستان. در چین از دل نظام سیاسی امپراتوری برمی‌خیزد. اما در ایران از دل روابط بیرونی، به‌خصوص از دل جنگ‌های ایران و یونان مطرح می‌شود. شکست یونانیان از زمانی به شکست ایرانیان تبدیل می‌شود که دولت‌شهر‌های یونانی در پرتو تطور اتحاد دلوسی تصمیم می‌گیرند تا آتن را به سرکردگی یا هگمون بپذیرند. به این ترتیب، هژمونی به عنوان امری بین‌الدول، و نه نسبتی بین طبقات مانند تصور حاکم در سوسیال دمکراسی روس، شکل می‌گیرد. کتاب ه مثل هژمونی سیر تطور این مفهوم در ادوار مختلف و در مناطق مختلف است. بدیهی است که در نهایت توجه نویسنده معطوف به هژمون عصر است: هژمونی آمریکا.

پری اندرسون، متخصص تاریخ روشنفکری و از چهره‌های شناخته‌شده‌ی جنبش چپ نو و مارکسیسم غربی، استاد مدرسه‌ی تاریخ و جامعه‌شناسی دانشگاه کالیفرنیا، کتاب ه مثل هژمونی را در سیزده فصل ـ سرچشمه‌ها، انقلاب‌ها، بین دو جنگ، بعد از جنگ، جنگ سرد، آمریکانا، محو شدن، بعدی‌ها، درون‌کاوی‌ها، مرزنوردی، داوم یا زوال، آرزومندی و نتیجه‌گیری ـ نوشته است.

نویسنده در فصل اول، ریشه‌های بنیادی این مفهوم را از زبان یونانی‌ها می‌گیرد و قدم به قدم در تاریخ به پیش می‌رود. در فصل دوم به فرازونشیب مفهوم هژمونی در انقلاب‌ها می‌پردازد. در فصول دیگر نیز تأثیر هژمونی را در انقلاب‌های قرن بیستم، بین دو جنگ‌ جهانی، در مناظره‌های انتخاباتی در ایالات متحده و… تجزیه و تحلیل می‌کند.