جهان مکتوب (چگونه ادبیات به تاریخ شکل داد)

The Written World: The Power of Stories to Shape People, History, Civilization

مارتین پوکنر

|      مارتین پوکنر، فیلسوف، منتقد ادبی و استاد ادبیات تطبیقی در دانشگاه هاروارد، پیش از دیافت درجۀ دکتری در این دانشگاه، در دانشگاه‌ کنستانتس (آلمان)، دانشگاه بولونیا (ایتالیا) و دانشگاه کالیفرنیا، سانتا باربارا به تحصیل پرداخته. آثار او حوزۀ وسیعی از مطالعات را چون تاریخ، ادبیات، تئاتر و فلسفه در برمی‌گیرند. در مقام منتقدی ادبی او بیشتر روی ادبیات مدرن کار کرده است و در مقام فیلسوف بیشتر به تعامل میان تئاتر و فلسفه پرداخته است. او همچنین سردبیر اصلی مجموعۀ ادبیات جهان نورتون است. از میان آثار او می توان به علیه تئاتر و درام ایده‌ها اشاره کرد. آخرین اثر او با عنوان The Written World: The Power of Stories to Shape People, History, Civilization یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آثار اوست. کتاب جهان مکتوب ترجمه‌ای از این کتاب است.

علی منصوری

|      علی منصوری، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر،متولد ۱۳۵۹در تهران و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد کارگردانی از دانشگاه هنر و کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی از دانشگاه آزاد است. از جمله ترجمه‌های او. می‌توان به هنر تئاتر نوشتۀ جیمز آر همیلتن (آوند دانش)، بازیگر و هدف نوشتۀ دکلان دونلن (افراز)، درست و نادرست: بدعت و عقل سلیم برای بازیگر نوشتۀ دیوید ممت (افراز)، میان دو سکوت نوشتۀ پیتر بروک (افراز)، لگد زدن به اسب مرده نوشتۀ سم شپرد (افراز)، چشم عمومی و گوش خصوصی نوشتۀ پیتر شفر (افراز)، معیوب‌ها نوشتۀ تام رکمن (چشمه)، اتاق نوشتۀ اما داناهیو (روزگار)، دختری با نشان اژدها نوشتۀ استیگ لارسون (بهمن‌آرا) ،تمهیدات کارگردان تئاتر نوشتۀ آن بوگارت (بهمن‌آرا) اشاره کرد. منصوری علاوه بر ترجمه در زمینۀ ادبیات نمایشی به تجربه‌هایی در زمینۀ نمایشنامه‌نویسی و کارگردانی تئاتر نیز دست زده است. از این می‌توان به به نویسندگی و کارگردانی اجراهای «ماجرای ناپدید شدن شهرزاد شادمان» و « ایلیون: پیش‌درآمدی بر ویرانی» و کارگردانی «زخم‌های وحشتناک زمین بازی» به نویسندگی راجیو جوزف اشاره کرد. از این نمایشنامه‌نویس و مترجم ترجمۀ کتاب فلسفه و تئاتر نوشتۀ تام استرن در نشر بیدگل منتشر شده است.

|      در این کتاب، مارتین پوکنر ما را با خود به سفری یگانه در دل‌ زمان و به گرداگرد عالم می‌برد و طی آن از نقش شگرفی پرده برمی‌دارد که داستان‌ها و ادبیات در خلق جهان امروز ما ایفا کرده‌اند. پوکنر در این کتاب بدیع، ضمن کندوکاو در شانزده متن بنیادینی که آنها را از بیش از چهارهزار سال تاریخ ادبیات جهان انتخاب کرده، ما را با بسیاری از کسانی که اهل شهود و صاحب بینش بوده‌اند آشنا می‌سازد و به روشنی نشان می‌دهد که چگونه نوشتن و به تبع آن ادبیات الهام‌بخش ظهور و سقوط ملت‌ها و امپراتوری‌ها بوده، افکار فلسفی و سیاسی را در درخشان‌ترین اذهان و عقول شرر زده، باورها و عقاید مذهبی را در جان باورمندان پدیدآورده و با تأثیرگذاری بر زندگی نسل‌های بسیار، سیر تاریخ را عوض کرده است.

|      در این سفر با آثاری آشنا می‌شویم که به تمدن انسانی شکل بخشیده‌اند، آثاری که برخی از آنها دیرزمانی گم‌شده و از یاد رفته بودند و بعدها از نو کشف گشتند: نخستین شاهکار مکتوب، حماسۀ گیلگمش؛ کتاب مقدس عبری، کار عزرای کاتب؛ و سرگذشت گِنجی، نوشتۀ بانویی ژاپنی معروف به موراساکی. در دیدار از بغداد، پوکنر از شهرزاد و داستان‌های هزارویک شب سخن می‌گوید؛ می‌بینیم که چگونه گوته ادبیات جهان را در سیسیل کشف می‌کند، و گام‌به‌گام تأثیرگذاری روزافزون و خیره‌کنندۀ مانیفست کمونیست را دنبال می‌کنیم. به دیدار تروآ، پرگامون و چین می‌رویم و با برندۀ نوبل ادبی، دِرِک والکوت، در جزایر کارائیب و اورهان پاموک در استانبول به گفتگو می‌نشینیم.

|      جهان مکتوب صرفا تحقیقی گسترده و پرمایه در خصوص اهمیت بی‌بدیل ادبیات در فرهنگ بشری نیست؛ بلکه یک داستان ماجرایی بزرگ نیز هست؛ داستانی از حروف و کاغذ‌ها و سفینه‌های فضایی، از فاتحان خون‌ریز و بانوان دلربای درباری، و ازکارآفرینان طبقۀ متوسط، ارادۀ معطوف به قدرت و رویای باشکوه آزادی. استیون گرین‌بلت، نویسندۀ کتاب جهان چگونه مدرن شد

اخبار و مقالات مرتبط با این کتاب:

ادبیاتِ تاریخ‌ساز

نگاهی به کتاب جهان مکتوب

در آغاز چیزی نبود جز جهانی خاموش؛ جهانی بدون تفکر، بدون معنا و بدون تعریف. این انسان بود که همه‌چیز را دگرگون کرد و جهان خاموش را به صدا درآورد. با ظهور زبان و کلمات بود که هستی معنا گرفت و با اختراع خط بود که این جهان خاموش به جهانی مکتوب تبدیل شد؛ بنایی ساخته شده بر پایه‌های قدرتمند ادبیات.

کتاب جهان مکتوب روایتی سحرآمیز از تاریخ ادبیات و ادبیات تاریخ‌ساز است؛ روایتی که گاهی خواننده را به وجد می‌آورد و گاه خشمگینش می‌کند. مارتین پوکنر در این کتاب قدم به راه سفری در طول تاریخ می‌گذارد. او سرگذشت کلمات را در مکان‌ها و زمان‌های مختلف از بین‌النهرین، بابل، تروا و اسکندریه تا چین و برّ جدید و سیسیل و امریکای امروزی برای مخاطب تعریف می‌کند؛ از ابداع خط تا به نگارش درآمدن اولین کلمات و مکتوب شدن زبان، تا پیدایش ادبیات و نگارش اولین «متن‌های بنیادین» و تأثیر غیرقابل انکار آن بر سیر تحول تاریخ.

پوکنر در طول این روایت گاهی مثل یک سفرنامه‌نویس خودش را نشان می‌دهد، ماجراهایش را تعریف می‌کند و با مداخله در متن از جهان‌بینی، دریافت‌ها و برداشت‌هایش می‌گوید و گاه مثل یک تاریخ‌نگار می‌گذارد تاریخ، خودْ مخاطبش را هدایت کند. این حضور مؤثر و هوشمندانه‌ی نویسنده در متن به جذابیت روایی آن کمک کرده و اثری خوش‌خوان را به‌وجود آورده است. تغییر لحن و ایجاد ضرباهنگ مناسب، تمهید فرمی هوشمندانه‌ای است که با ایده‌ی محوری اثر یعنی تأثیر ادبیات بر شکل‌گیری تاریخ، هماهنگ است.

تغییر مسیر تاریخ اغلب به‌دنبال جرقه‌ای کوچک در ذهن انسان‌هایی اتفاق افتاده که پا از مرزهای معمول فراتر گذاشته‌اند. بنا به شواهدی که نویسنده کتاب را بر مبنای آن‌ها نوشته، این تغییر مسیر همواره به‌دنبال پیدایش اثری مکتوب و خوانده شدن آن اتفاق افتاده است. روش پوکنر در خلق این اثر استناد به ۱۶ متن بنیادین در طول تاریخ است که در ۱۶ فصل به همراه مقدمه‌ای خواندنی از مأموریت آپولو هشت  و اولین مشاهده‌ی طلوع زمین از ایستگاه فضایی توسط انسان نوشته شده. در پایان هم ضمیمه‌ای از تصویرهای مربوط به فصل‌های مختلف کتاب و یادداشت‌هایی تکمیل‌کننده وجود دارد.

زیرعنوان کتاب –چگونه ادبیات به تاریخ شکل داد– کلیدواژه‌ای به دست می‌دهد که تا پایان به دفعات از آن استفاده می‌شود: ادبیات. با این حال نویسنده در هیچ بخشی از کتاب تعریفی از آن‌چه او ادبیات می‌نامدش ارائه نمی‌کند. ادبیاتی که پوکنر از آن می‌نویسد طیف وسیعی از آثار مکتوب را شامل می‌شود؛ از کتیبه‌های باستانی، اسناد بازرگانی، آموزه‌های آموزگاران بزرگ، داستان‌های مکتوب و حتی غیر مکتوبی مانند داستان‌های شفاهی فولکلور و روایت‌هایی که توسط نقال‌ها و قوال‌ها سینه‌به‌سینه به نسل‌های بعدی منتقل شده‌اند.

در ابتدای کتاب و پیش از آغاز سفر تاریخی برای کشف جهان مکتوب، مقدمه‌ای آمده که می‌توان آن را چکیده‌ی دیدگاه پوکنر نسبت به ادبیات و منظور او از بررسی رابطه‌ی تاریخ و امر مکتوب دانست. داستان از آن‌جا شروع می‌شود که سه فضانورد در سال ۱۹۶۸ عازم ماموریتی فضایی شدند. «مأموریت آپولو هشت نسبتاً ساده بود. قرار نبود روی ماه فرود بیایند و حتی ابزاری برای فرودآمدن در سفینه‌شان وجود نداشت. درعوض قرار بود ماه را سیاحت کنند، مکان مناسب برای فرود در مأموریت‌های بعدی آپولو را شناسایی کنند و با خود عکس‌ها و فیلم‌هایی بیاورند تا در اختیار کارشناسان قرار دهند.» (ص. ۱۰) این سه مأمور برای اولین بار منظره‌ی طلوع زمین در مدار ماه را دیده و آن را ثبت کردند. کمی بعد «فضانوردان برای ثبت همه‌چیز روی دوربین به مشکل برخوردند. برج مراقبت پی برد که فضانوردان باید به فناوری ساده‌تری تکیه کنند: کلام ملفوظ.» (ص. ۱۱) این سه فضانورد که تا آن لحظه هیچ تجربه‌ای از سروکله زدن با کلمات برای توصیف پدیده‌ای تا این حد غریب و دست‌نیافتنی نداشتند، برای اولین‌بار دست‌به‌دامن نوعی از ادبیات شدند که مناسب‌ترین قالب برای گفتن از آن منظره‌ی باشکوه بود: شعر. بعد از آن توصیف‌های شگفت‌انگیز بود که فضانوردها تصمیم گرفتند پیامی ویژه برای زمین بفرستند. آن‌ها سفر آفرینش «کتاب مقدس» را برای مخاطبان مشتاق‌شان روی زمین خواندند. «در آغاز خداوند آسمان و زمین را آفرید و زمین بی‌شکل و خالی بود و تاریکی بر اعماق مسلط بود؛ روح خداوند بر توده‌های تاریک بخار حرکت می‌کرد. و خداوند گفت روشنایی بشود و روشنایی شد. و خداوند روشنایی را دید و آن را پسندید و آن را از تاریکی جدا کرد…» (ص. ۱۴) به این ترتیب آن‌طور که نویسنده به آن اشاره می‌کند، تأثیر ادبیات و یک «متن بنیادین» در مواجهه با پدیده‌ای غریب و ناشناخته، آن مخابره را به پرمخاطب‌ترین مخابره‌ی زنده در تمام تاریخ و دستاوردی بزرگ برای ادبیات تبدیل کرد.

هر فصل کتاب به مطالعه‌ی یک اثر مکتوب بنیادین و بنیادگرایی متنی حاصل از آن می‌پردازد؛ آثار مشهوری مانند حماسه‌ی گیلگمش، ایلیاد هومر، کتاب مقدس، داستان‌های هزارویک شب، هری پاتر و آثار کم‌تر شناخته‌شده‌ای مانند اولین رمان جهان –سرگذشت گنجی– که ندیمه‌ای در دربار امپراطوری ژاپن آن را نوشته، حماسه‌ی پوپول ووه که بازگوکننده‌ی فرهنگ قوم مایا است و حماسه‌ی سونجاتا که در آفریقای غربی رخ می‌دهد. پوکنر در این مسیر، سیر تحول تکنولوژی‌های نوشتاری را که هرکدام به‌نوبه‌ی خود در گسترش اطلاعات، افزایش دانش بشری و تحول‌های تاریخی نقش داشته‌اند نیز از نظر می‌گذراند. از ابداع خط در برخی نخستین تمدن‌های بشری تا کتیبه‌های سومری، از اختراع کاغذ در چین تا پیمودن مسیری چندصدساله در طول جاده‌ی ابریشم و ورود آن به اروپا، از فناوری ابتدایی چاپ دستی در چین به‌منظور انتشار سریع آراء بودا و کنفسیوس تا تکامل آن به همت گوتنبرگ، و از پیشرفت حیرت‌انگیز صنعت چاپ تا ایجاد کتاب‌های الکترونیکی همگی در این سیر تاریخی بررسی می‌شوند.

پوکنر پس از گردشی جانانه در تاریخ ادبیات، به دنیای مدرن و تکنولوژی‌محور امروز بازمی‌گردد و خواننده را با حقیقتی تنها می‌گذارد که همواره به او گوشزد شده: تاریخ تکرار می‌شود. «از زمانی که طومارهای پاپیروس جای خود را به کتاب‌های پوستی دادند، اکثر افراد خواندن پیوسته و از بالا به پایین را کنار گذاشتند، اما حالا پس از دو هزاره ناگهان دوباره سروکله‌ی این نوع از خواندن پیدا شده، زیرا زنجیره‌ی بی‌پایان واژه‌های ذخیره شده در کامپیوترها به یک طومار پیوسته شبیه‌تر است تا صفحات جداگانه‌ی یک کتاب.» (ص. ۴۰۳)

منبع: گلناز دینلی، وبسیات معرفی و نقد کتاب وینش

معجزۀ ادبیات

نگاهی به کتاب «جهان مکتوب»

گوستاو فلوبر «تنها راه تحمل هستی را غرقه شدن در ادبیات» می‌دانست. برای کسانی که ادبیات را تا این درجه دوست می‌دارند، مرز زندگی و ادبیات آن‌چنان مشخص نیست. فراتر از این عدۀ معدود، ادبیات با این سابقۀ دور و دراز چه تأثیری بر حیات بشر گذاشته است؟ آیا پدیده‌ای است صرفاً مایۀ سرگرمی کسانی که گذر زمان را به چیزی نمی‌گیرند؟ مارتین پوکنر در کتاب جهان مکتوب می‌کوشد شمه‌ای از تأثیر ادبیات در سیر تمدن و شکل‌گیری تاریخ را به دست دهد. به گمان او «متن‌ها، به‌ویژه متن‌های بنیادین شیوۀ نگریستن ما به جهان را تغییر می‌دهند و نیز شیوۀ تأثیرگذاری بر روی جهان را.» البته تأثیر ادبیات بر تمدن چیزی نیست که بتوان با کمک ترازو یا شیوه‌های خاص ریاضی اندازه‌اش گرفت، شاید بتوان با نقل داستان‌هایی عمق این تأثیر را فهمید. این همان شیوه‌ای است که پوکنر در جهان مکتوب در پیش گرفته است. استیون گرین‌بلت ــ که خودش هم در محاسبۀ تأثیر چیزهای غیرقابل محاسبه استاد است ــ کتاب را نه «صرفاً تحقیقی گسترده و پرمایه در خصوص اهمیت بی‌بدیل ادبیات در فرهنگ بشری بلکه یک داستان ماجرایی بزرگ» معرفی کرده است. بله، دقیقاً همین‌طور، پوکنر برای اندازه‌گیری بخش کوچکی از تأثیر ادبیات روایتی مستند و داستان‌گونه را به کار گرفته است. او شانزده متن بنیادین را انتخاب کرده و سرگذشت شکل‌گیری و پدیدآورندگان آن‌ها را به دست داده و هر کجا را که آن متن راهی نشان داده مورد اشاره قرار داده است؛ ایلیاد، گیلگمش، کتاب مقدس، گنجی، هزار و یک شب، پوپول ووه، دن‌کیشوت، مانیفست کمونیست، هری پاتر، سونجاتا و... او ضمن روایت داستانِ هر کتاب نشان داده که چطور این متن‌ها گاه امپراتوری یک پادشاه را تکوین بخشیده و گاه موجب تغییراتی در مناسبات اجتماعی شده، گاهی اندیشه‌ای فلسفی را اشاعه کرده و گاهی باورهای مذهبی را به انسجام رسانده است. از روایت پرکشش کتاب که بگذریم، نویسنده منظورش از «ادبیات» را دقیقاً مشخص نکرده. از عنوان فرعی کتاب «چگونه ادبیات به تاریخ شکل داد؟» این‌طور به نظر می‌رسد که تمام شانزده متن از گونه‌های ادبیات باید باشند. در واقع هم اغلب آن‌ها یا کاملاً متنی ادبی محسوب می‌شوند (مثل دن‌کیشوت و آثار گوته) یا به دلیل وجوه ادبی‌شان می‌توان آن‌ها را ادبیات به حساب آورد (مثل آثار افلاطون). اما برخی از متن‌ها معلوم نیست که چرا به عنوان متنی ادبی طبقه‌بندی شده‌اند، مثل مانیفست کمونیست. البته نویسنده در مقدمۀ کتاب، روایتی از سرنشینان آپولو به دست داده و توصیف آنان از ماه را به عنوان یک قطعه شعری نقل کرده و با این نقل‌قول، نشان داده که معنای وسیعی از ادبیات را در نظر دارد، اما شاید توضیح مختصری دراین‌باره به فهم نظرات نویسنده کمک بیش‌تری می‌کرد.

منبع: نوشتۀ مهرداد اصیل، مجلۀ اندیشه پویا

وقتی ادبیات تاریخ ساز می‌شود ...

نگاهی به «جهان مکتوب»

درباره نقش و اهمیت ادبیات و کتاب بسیار سخن گفته شده در اینجا قصد تکرار آن در میان نیست،  چون اغلب بدون اینکه ذهن شنونده را درگیر کند، از یک گوش وارد و از دیگری به سرعت خارج می‌شود. از طرفی نتایج مثبت خواندن ادبیات، در دراز مدت خود را نشان می‌دهد و ایرانی جماعت هم که با صبر میان‌های ندارد. اما قصد دارم از کتابی صحبت کنم  که افقی تازه را در این زمینه پیش روی خواننده می‌گشاید.

جهان مکتوب  نوشتۀ مارتین پوکنر که اخیرا با ترجمه خوب علی منصوری و با چاپ مقبولی توسط نشر بیدگل در مجموعه دانش عمومی این  ناشر به بازار آمده است.  شاید به طور مشخص تمرکز اثرحاضر درباره  اهمیت کتابخوانی نباشد، اما  ایده محوری و جان کلام آن درباره چیز‌های است که از اهمیت و نقش کتاب نه در زندگی فردی، بلکه به صورتی فراگیر در سیر رخداد‌های مهم تاریخی حکایت دارد. عنوان فرعی کتاب آشکارا به این خط و ربط اساسی اشاره دارد: «چگونه ادبیات به تاریخ شکل داد».

دربارۀ تاریخ ادبیات کتاب‌‌های زیادی منتشر شده، درباره فلسفه ادبیات هم کتاب‌‌های فراوانی نوشته شده‌اند؛ اما به تاثیری که ادبیات بر زندگی و تاریخ بشریت گذاشته، کم توجهی شده است. جهان مکتوب دقیقا درباره همین شق مغفول مانده از این ماجراست.  مارتین پوکنر در کتاب خود مخاطب را به سفری به یادماندنی در دل تاریخ می‌برد تا در این رهگذر شاهد آن بخش از رخداد‌های تاریخی باشدکه کتاب‌‌ها (مشخصا آثار داستانی و ادبی) در به‌وجود آمدن آن‌ها نقش پررنگی داشته‌اند. تازگی و اهمیت کتاب در این است که تا کنون از این دریچه به تاریخ و رخداد‌های آن نگاه نکرده‌ایم. شاید از اهمیت برخی کتاب‌‌ها در مقاطعی از تاریخ شنیده باشیم، اما برخورداری از نقشی چنین عمیق و جهت دهنده در تاریخ بحثی است که برای نخستین بار دستمایۀ اصلی یک کتاب را تشکیل داده است.

می‌دانیم که یکی از بهترین روش‌‌های درک اهمیت هرچیز، بررسی نقش آن و تاثیری است که بر جهان پیرامون خود می‌گذارد. به این بیان می‌توان گفت جهان مکتوب به ما نشان می‌دهد که همه داستان‌‌ها و کتاب‌‌های ادبی برای سرگرم کردن خوانندگان خود نوشته نشده‌اند و یا صرفا آثاری ادبی و هنری نبوده‌اند که به درد تحلیل‌‌های زیبایی‌شناسانه و آکادمیک بخورند، بلکه بخشی  این متون بر جهان پیرامون خود چنان تاثیر گذاشته‌اند که در شکلی که تاریخ به خود گرفته دارای اهمیت بوده‌اند.

حسن کار مارتین پوکنر این است که برای بیان این نظریات و دنبال کردن آن در دل تاریخ در زمان‌‌ها و مکان‌‌های مختلف از الگویی آکادمیک و زبانی فنی استفاده نکرده، بلکه به شکلی هنرمندانه از ساختاری روایی و بیانی روشن و روان بهره گرفته که مطالعه این کتاب را بسیار لذت بخش کرده است. بنابراین دایره مخاطبان کتاب خود را بسیار وسعت بخشیده، چنان که هم یک کتابخوان جدی و اهل پژوهش می‌تواند از خواندنش لذت برده و از محتوای آن بهره‌مند شود و هم یک مخاطب معمولی اما اهل کتاب که با خواندن آن بر دانسته‌هایش بسیار افزوده می‌شود.

جهان مکتوب روایت تاریخ ادبیات نیست، بلکه روایت نسبت تاریخ با ادبیات است آن هم به عنوان چیزی دوران ساز؛ با درک درست این نسبت راحت‌تر می‌توان فهمید که چرا ادبیات  در یک دوره محتوایی اساطیری دارد، در دور‌های دیگر داستان محورشده و در جهان مدرن امروز به سمت فرم‌گرایی و متون چند صدایی و ... رفته است.

نویسنده کتاب برای نشان دادن اهمیت ادبیات در زندگی بشری، صرفا به بیان نقش  تاثیر ادبیات بسنده نکرده بلکه به این مهم نیز پرداخته که جهان در غیاب ادبیات چگونه می‌شد؟ اگر هرگز چیزی به اسم ادبیات به وجود نیامده بود و قصه ‌ها هیچ گاه از شکل شفاهی به روی کاغذ نمی آمدند، جهان  و سیر تاریخ چگونه شده بود؟

بی‌شک در چنین حالتی درک ما از اتفاقات تاریخ  اقوام غالب و مغلوب شکلی دیگرگونه پیدا می‌کرد. بسیاری ایده‌‌های فلسفی و سیاسی، چون ثبت و ضبط نمی‌شدند یا پا به عرصه وجود نمی‌گذاشتند و یا ماندگار نمی‌شدند. از باور‌های مذهبی هم خبری نبود چون متن مکتوب  مقدسی که حاوی آن باور‌ها باشد در دست نبود.

این درست که بهترین کتاب‌‌ها آن‌هایی  هستند که نکات تازه زیادی برای خوانندگان خود به همراه دارند، اما بهتر از آن‌ها کتاب‌‌هایی  هستند که افق تاز‌های پیش چشم مخاطبانشان می‌گشایند و این مهمترین ویژگی کتاب جهان مکتوب است، بخصوص اگر درست و عمیق خوانده شود. چرا که ذهنیت خواننده را درباره ادبیات و کتاب و نسبتی که در زمان و مکان متفاوت با دنیای پیرامون خود برقرار می‌کند، تغییر می‌دهد.

کتاب با یک مقدمه جذاب با عنوان «طلوع زمین» آغاز می‌شود، حکایت سفر نخستین انسان‌هایی  که در کره ماه فرود آمدند. جایی که خدمه آپولو 8 برای بیان احساسات خود به کلمات پناه می‌آورند و نهایتا دست به دامن یکی از متون بنیادین تاریخ؛ یعنی کتاب مقدس می‌شوند. پوکنر در این کتاب تاکید ویژ‌های روی متونی دارد که به دلیل تاثیر و نقشی که در شیوه نگریستن ما به جهان می‌گذارند به متون بنیادین بدل می‌شوند. متونی که نگاه ما را به جهان عوض می‌کنند. کتاب‌‌هایی  همانند، ایلیاد، گیلگمش، کتب مقدس، هزار و یک شب، دن کیشوت و...برای نشان دادن این نقش به روایت ماجرا‌هایی  جذاب از تاریخ می‌پردازد که نشان دهنده بنیادین بودن این کتاب‌هاست. برای این منظور خود نیز کتابی تأثیرگذار می‌نویسد که می‌تواند نگاه ما را نسبت به نقش و اهمیت کتاب‌‌ها در زندگی تغییر دهد و لااقل در این محدوده به مانند متنی بنیادین عمل کند و به دلیل رسیدن به این توفیق است که هر علاقمند به کتاب و ادبیاتی باید آن را بخوانند و بی‌شک بعد از خواندن مقدمه جذاب آن و حکایت کتاب بالینی اسکندر دیگر آن را زمین نخواهد گذاشت و پا به پای نویسنده تا روزگار هری پاتر در هزاره سوم پیش خواهد رفت. کتابی که باید خواند و باید داشت.

منبع: نوشتۀ حمیدرضا امیدی‌سرور
منتشر شده در وبسایت مد و مه

جهان کتاب‌ها

نگاهی به کتاب جهان مکتوب اثر مارتین پوکنر

در نظر یک عاشق ادبیات، یکی از جدی‌ترین مسائل ادبی، نحوه‌ی تأثیر متن‌ها بر جهان است. کتاب‌ها چگونه بر جهان اثر می‌گذارند؟ چگونه دنیای اطرافشان را تغییر می‌دهند؟ چگونه تاریخ را دگرگون می‌کنند و از نو می‌نویسند؟ آیا جهانی که ما در آن زندگی می‌کنیم جهانی نیست که آن ‌را کتاب‌ها نوشته‌اند؟ پاسخ پوکنر به این پرسش، خبری خوش برای اهالی ادبیات است: چرا! هست!
از روزی که اسکندر تصمیم گرفت ایلیاد را در جهان واقعی بازسازی کند تا امروز که عاشقان هری پاتر هر ساله در محلی جمع می‌شوند تا تجربیات ادبی خود را با هم رد و بدل کنند، انسان‌ها در جهانی زندگی می‌کنند که کتاب‌ها آن را نوشته‌اند: «جهان مکتوب».
چگونه یک متن باعث یک جنگ بزرگ شد؟ چگونه یک کتاب به یک امپراتوری شکل داد؟ چگونه تاریخ دین تحت تأثیر کتاب‌ها تغییر کرد؟ چگونه یک قوم هویت سنتی خود را با نگارش یک متن نجات داد؟ چگونه یک زن، از ته پستوهای مردسالاری، هزار سال است که با جهانیان حرف می‌زند؟ چگونه قصه‌های عامیانه‌ی کوچه و بازار تاریخ ادبیات را دگرگون کرد؟ چگونه سرقت ادبی به وجود آمد؟ شانزده فصل و شانزده «چگونه»ی جذاب که در هر کدام از آنها تأثیر یک متن بزرگ بر جهان و تاریخ بررسی می‌شود. از نویسنده‌ی بزرگی مانند پوکنر، کم‌تر از این هم نمی‌توان انتظار داشت. حتماً می‌پرسید: فقط شانزده کتاب روی جهان تأثیر گذاشته‌اند؟ تکلیف بقیه‌ی کتاب‌ها چه می‌شود؟ هر فصل کتاب، تنها یک بررسی تاریخی ساده نیست. یک «الگو»ست. یک دستورالعمل که خواننده با فرا گرفتن آن می‌تواند به سراغ هر کتابی که می‌خواهد برود و تأثیر آن کتاب را بر جهان و تاریخ بررسی کند. این یک کتاب بالینی است. یک «کتاب راهنما». یک «کاتالوگ»: چگونه کتاب‌ها جهان را دوباره می‌نویسند.
از من می‌شنوید این کتاب را بارها و بارها بخوانید چرا که برای عاشقان ادبیات و کتاب‌ها، هیچ مسئله‌ای به اندازه‌ی میزان تأثیر یک کتاب بر جهان اهمیت ندارد. مگر شما عاشق ادبیات و کتاب‌ها نیستید؟ اگر نیستید اینجا چه می‌کنید؟

نوشتۀ شیرین مجد، کتابخانه‌ی بابل