قدرت و دانش در ایران دوره اسلامی

درباره کتاب:

ماهیت دانش سیاسی در ایران دوره ی اسلامی چیست؟ گفتمان های دانش سیاسی چگونه ظاهر شدند؟ آیا می توان ظهور آن ها را بر مبنای بستر اجتماعی و ساختار قدرت تبیین و تحلیل کرد؟ چه نسبتی میان دانش سیاسی و قدرت در هر دوره وجود دارد؟ نظریه پردازان این دانش کدام اند؟

اندیشه و سیاست اکنون، محصول سه میراث فکری است: یکی اندیشه ی شاهی ایران باستان؛ دوم عقلانیت سیاسی سنتی ایران دوره اسلامی؛ سوم وجوه عمده ای از تمدن و تجدد غربی که در آستانه ی انقلاب مشروطه و پس از آن در ایران رسوخ کرد. فهم شرایط اندیشه و سیاست مستلزم شناخت این سه سرچشمه ی فرهنگی است. کتاب حاضر که دوره ی اسلامی را بررسی می کند، ناظر به گفت وگوی انتقادی از زاویه ی خاستگاه دوم است و لذا نمی تواند به نظریه ی ایرانشاهی بپردازد؛ اما از پرداختن به ابعادی از اندیشه و تجدد غربی ناگزیر است. این کتاب، ماهیت دانش سیاسی ایران را از خلال رابطه ی قدرت ـ دانش، بررسی می کند و بر این باور است که گفتار سیاسی دوره ی میانه و جدید ضمن آن که متأثر از ساخت و روابط قدرت است، خود بر نهادهای سیاسی تأثیر می گذارد. از آن جا که ساخت قدرت در ایران دوره ی اسلامی سلطنت مطلقه بود، اندیشه ی سیاسی اسلامی نیز به توجیه نظری این ساخت پرداخت. اندیشه ی مذکور به سبب ارائه ی تصویری اقتدارگرا از متون مذهبی در هر دو ساحت عقلی و نقلی، خصلتی اقتدارگرا یافت. در دوره ی جدید نیز، به علت تداوم سلطنت مطلقه، در نتیجه ی حاکمیت دولت های خودکامه متأثر از حاکمیت مغولان و گسترش گرایش های صوفیانه و خردگریز از سویی، و مواجهه با تجدد غربی از سوی دیگر، دانش سیاسی دچار کژتابی های ایدئولوژیک با محوریت اقبال و ادبار به غرب و خود شد. این کتاب می کوشد وجوهی از این کژتابی ها را نشان دهد.