مسئله ی تقصیر

درباره کتاب:

پس از جنگ جهانی دوم، منازعات زیادی در آلمان بر سر موضوع تقصیر، شکل گرفت. کارل یاسپرس یکی از اندیشمندانی بود که به این مساله پرداخت. او این کتاب را در سال ۱۹۴۶ یعنی درست زمانی که پرده از جنایات حزب نازی برداشته شد، نوشت.

تلاش نویسنده در این کتاب، بر این است که هموطنانش را به پذیرش مسئولیت و تقصیر در قبال فجایع به وقوع پیوسته، کشف ریشه های آن ها و در نهایت پالایش دعوت کند. کارل یاسپرس در ترم زمستانی ۱۹۴۵ تا ۱۹۴۶، سلسله سخنرانی هایی در باب وضعیت فکری آلمان ایراد کرد که بخشی از این سخنرانی ها، به مساله تقصیر مردم آلمان می پرداخت. این فرازها از سخنرانی های مذکور، مطالب کتاب «مساله تقصیر» را تشکیل می دهند.

یاسپرس می گوید: موضعی که من براساس آن از مساله تقصیر ملت آلمان سخن می گویم، چه بسا از طریق درس گفتاری تمهیدی آشکارتر شود که در این ترم به آن پرداخته ام. به همین دلیل ترجیحم این بود که به همان شکل درس گفتار دانشگاهی باقی بماند. هدفم از انتشار این تاملات این است که در مقام یک آلمانی، در میان دیگر آلمانی ها، وضوح و وحدت نظر را ترویج بدهم و در مقام یک انسان در میان انسان های دیگر، سهمی در تلاش مشترک مان بر سر حقیقت داشته باشم.

این کتاب ۲ بخش دارد که بخش دوم آن فصول بیشتری را در بر می گیرد. بخش اول، «طرح کلی تمایزها» نام دارد و بخش دوم با عنوان «مسائل آلمان» این فصول را در بر می گیرد: تمایزگذاری تقصیر آلمانی ها، طرق ممکن برای عذرخواهی، پالایش خود.

در قسمتی از این کتاب می خوانیم:

فقدان ایمان، مایه چنین تمایز عظیمی می شود. زمین زیر پای مان متزلزل شده است. تنها یک ایمان استعلایی مبتنی بر دین یا فلسفه می تواند در برابر همه این مصیبت ها مقاومت کند. آن چه در جهان اهمیت داشت، شکننده شده است. اندیشه های یک فرد معتقد به ناسیونال _ سوسیالیسم که حتا پوچ تر از زمان حاکمیت آن حزب است، صرفا می تواند به آمالی واهی توسل جوید. یک فرد معتقد به ناسیونال _ سوسیالیسم، گیج و مبهوت در حد فاصل میان بی اخلاقی و فساد حزب ناسیونال _ سوسیالیسم _ که شاهد آن است _ و واقعیت وضعیت آلمان ایستاده است.  

در خود تقصیر نیز به لحاظ نوع و میزان آن تفاوت عظیمی وجود دارد. هیچ کس بی تقصیر نیست (کمی بعدتر به این مسئله خواهیم پرداخت.) هیچ کس از دایره انسان بودن خارج نمی شود، مشروط به آن که تاوان تقصیرش را بپردازد.  

این عاقلانه است که فرد با توجه به گذشته اش، محتاط باشد و کناره گیری کند؛ این درست است که برخی افراد، البته نه تمامی آن ها، در شرایط کنونی ترجیح می دهند سکوت اختیار کنند.