تحول ثنویت

در ایران عصر ساسانی هرچند دین زرتشتی دین رسمی امپراتوری به شمار می رفت، اما ادیان و مذاهب دیگری نظیر مانویت، مسیحیت، دین یهود، مزدکی گری و بودیسم در این قلمرو دارای پیروانی بودند. در درون دین زرتشتی نیز انشعابات و قرائت های جدید و به اصطلاح بدعت هایی شکل گرفت. نویسندة کتاب حاضر، فارغ از این که تا چه اندازه می توان دین ایران ساسانی را ثنویت (دوگانه باوری) دانست، به این مساله پرداخته که تا چه اندازه زرتشتیان عهد ساسانی خود را ثنوی می دانسته اند. وی پس از بررسی این موضوع در متون پهلوی و منابع مربوط به زرتشتیان چنین می پندارد که در بیش تر عهد ساسانی، زرتشتیان احتمالا به ثنوی بودن خود آگاه نبوده اند، زیرا در بیش تر تالیفات موجود ساسانی آنهایی که به قصد دفاع از ثنویت نوشته شده اند، اندکند. این موضوع همچنین در کتیبه های کرتیر، روحانی بزرگ زرتشتی، و شاهان نخستین ساسانی مطرح نشده و در مجادلات زرتشتیان و مسیحیان عصر نیز چندان برجسته نیست.