رئالیسم جادویی چیست؟

اولین بار در سال 1925 فرانتس روه، منتقد هنری آلمانی از اصطلاح Magischer Realismus  به معنی رئالیسم جادویی استفاده کرد. او این واژه را برای توصیف عینیت جدید که سبکی از نقاشی رایج در آن دوره‌ی آلمان بود، به کار برد. مفهوم مورد نظر روه از اصلاح رئالیسم جادویی، خارق‌العاده و عجیب به نظر رسیدن اشیاء عادی در دنیای واقعی، در هنگام توقف و نگاه کردن به آن‌ها بود. 

زمانی که اصطلاح Magischer Realismus به اسپانیایی ترجمه شد، محبوبیت این ژانر در امریکای جنوبی در حال افزایش بود. در سال 1955، آنخل فلورس، منتقد ادبی، در مقاله‌ای به زبان انگلیسی، ترکیب Magical Realism را به جای Magic Realism پیشنهاد کرد و نویسنده‌ی آرژانتینی، خورخه لوئیس بورخس را براساس مجموعه‌ی داستان کوتاه منتشرشده‌اش، اولین نویسنده‌ی رئالیست جادویی نامید.

در حالی که عموما بر این نظریه که نویسندگان آمریکای لاتین، سبک رئالیسم جادویی را به آن‌چه امروز شناخته می‌شود، تبدیل کرده‌اند، تاکید دارند، بهتر است تجربیات قدیمی را هم در نظر داشت. به عنوان مثال، رمان مسخ نوشته‌ی فرانتس کافکا که در سال 1915 منتشر شد، رمانی با مضامین آشنا به رئالیسم جادویی است. بدون این که نویسنده، این نام یا عنوان را برای سبک آن، در نظر داشته‌باشد.  

ویژگی های رئالیسم جادویی

رمان‌هایی که در سبک رئالیسم جادویی نوشته می‌شوند، تفاوت‌های زیادی با هم دارند. اما موارد مشترکی را هم در این آثار می‌توان تشخیص داد و از آن‌ها به عنوان ویژگی‌های این سبک نام برد: 

• ساختار اصلی همه‌ی رمان‌های رئالیسم جادویی، واقع‌گرایانه و برای خواننده آشنا است. جهان این آثار، با دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم، تفاوت زیادی ندارد و با چارچوب جهان واقعی منطبق است.
• هر ویژگی خارق‌العاده و شگفت ‌آوری که برای شخصیت‌های زنده و مرده، اشیاء، حیوانات و موجودات مختلف در نظر گرفته می‌شود، به صورت کاملا عادی و معمولی نشان داده شده و ارائه می‌شوند. به عبارت دیگر جادویی بودن، ظاهری کاملا عادی دارد.
• نویسندگان آثار رئالیسم جادویی، به عمد توضیحات خود درباره‌ی عناصر جادویی را محدود می‌کنند یا آن‌ها را بدون توضیح می‌گذارند تا خواننده آن‌ها را به عنوان بخشی از زندگی روزمره باور کند و بپذیرد.
• معمولا در آثار رئالیسم جادویی می‌توان رگه هایی از نقد سیاستمداران و برگزیدگان جامعه را پیدا کرد. شاید یکی از دلایل محبوبیت این سبک در بین نویسندگان آمریکای لاتین، استفاده از آن برای بیان نقد امپریالیسم آمریکا در استثمار اقتصادی سیاسی این کشورها و ابراز تنفر آن ها از این نوع دیپلماسی است.
• ساختار طرح این آثار مانند سایر سبک‌های روایی، از مدل آغاز، میانه و پایان مشخص پیروی نمی‌کند. آثار نوشته شده به سبک رئالیسم جادویی، خواننده را بیشتر با داستان درگیر کرده و کشف روابط و ماجراها را چالش‌برانگیز می‌کنند.

چند رمان رئالیسم جادویی که باید بخوانید

1.صد سال تنهایی (One Hundred Years of Solitude)  اثر گابریل کارسیا مارکز

شرح زندگی شش نسل از خانواده‌ی بوئندیا در دهکده ای به نام ماکوندو، که به سوی تنهایی و انزوا پیش می‌رود. 

مارکز این اثر را در سبک رئالیسم جادویی نوشت و در سال 1982 موفق به دریافت جایزه‌ی نوبل ادبیات شد. صد سال تنهایی، میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا را شیفته‌ی خود نموده است و یکی از برجسته‌ترین آثار سبک رئالیسم جادویی به شمار می‌رود. 

2. خانۀ ارواح (The House of the Spirits) اثر ایزابل آلنده

این داستان به ماجراهای چند نسل خانواده‌ی یک زن می پردازد. ایزابل آلنده نویسنده‌ی اهل شیلی،  برادرزاده‌ی سالوادور آلنده، رهبر فقید این کشور است که به دنبال کودتای نظامی در شیلی، مجبور به ترک وطن شد و پس از برکناری پینوشه توسط مردم به این کشور بازگشت. 

اغلب رمان‌های ایزابل آلنده به سبک رئالیسم جادویی ‌به نگارش درآمده و خانه‌ی ارواح مهم‌ترین و معروف‌ترین اثر او است.

3. دلبند  (Beloved)اثر تونی موریسون

رمان دلبند براساس داستان واقعی یک زن سیاهپوست به نام "سِت"، نوشته شده‌است. این زن پس از فرار با دختر کوچکش از سیستم برده‌داری، به ایالت اوهایو پناه می‌برد، ولی نمی‌تواند واقعا آزاد باشد و مجبور به کشتن نوزاد شیرخواره‌اش می‌شود. اما روح کودک، خانه‌ی او را تسخیر می‌کند. 

تونی موریسون متولد 1931 اولین نویسنده‌ی زن سیاهپوست برنده‌ی جایزه‌ی نوبل است. او رمان دلبند را در سال 1987 منتشر کرد که در سال 1998 فیلمی از روی آن به کارگردانی جاناتان دمی و بازی اپرا وینفری ساخته‌شد. 

4 مثل آب برای شکلات (Like Water for Chocolate) اثر لورا اسکوئیول

کتاب "مثل آب برای شکلات" که نزدیک به دو سال، پرفروش ترین کتاب در مکزیک، آمریکا و تقریبا در سراسر جهان بود، داستانی عاشقانه و تکان دهنده، همراه با جادو و شوخ طبعی است. تیتا دختر کوچک خانواده، از ازدواج منع شده و طبق سنت مکزیکی، محکوم شده‌است تا آخر عمر از مادرش مراقبت کند. اما او عاشق پدرو می‌شود و با پختن غذایی جادویی، تلاش می‌کند دل او را به دست آورد. پس از آن ترکیبی از تراژدی و سرنوشت، زندگی او را دربرمی‌گیرد. 

لورا اسکوئیول متولد 1950 در مکزیک، یکی از نویسندگان تاثیرگذار آمریکای لاتین است که نقش مهمی در آموزش کودکان داشته‌است. 

5. کافکا در کرانه (Kafka on the Shore) اثر هاروکی موراکامی

این داستان به ارتباط فراواقعی بین دو شخصیت می‌پردازد. یک پسر نوجوان به نام کافکا و فرد سالخورده‌ای به نام ناکاتا که سرنوشتشان به شکل غیرمنتظره‌ای درهم‌تنیده می‌شود. 

هاروکی موراکامی نویسنده‌ی محبوب ژاپنی در 1949 به دنیا آمده‌است. وی به دلیل علاقه‌ی شدید به فرهنگ، موسیقی و ادبیات غربی، از سایر نویسندگان ژاپنی متمایز است.

6. مرشد و مارگاریتا (The Master and Margarita) اثر میخائیل بولگاکف

اثر مهم و تاثیرگذار بولگاکف، با تلفیق صحنه‌ها و تصاویر بدیع و خارق‌العاده به هجو دوره‌ی تاریک حکومت استالین بر اتحاد جماهیر شوروی می‌پردازد. این اثر چنان تعریف دقیقی از آن دوران ارائه می‌نماید که در زمان حیات نویسنده‌اش، اجازه‌ی انتشار پیدا نمی‌کند و در دهه‌ی 1960 هم یک نسخه‌ی سانسورشده منتشر می‌شود.

میخائیل بولگاکف متولد 1891 در کیف، پس از تحصیل، مدتی به طبابت پرداخت و سپس در 1921 ساکن مسکو شد. او چند نمایشنامه نوشت و در تئاتر مسکو موفقیت‌های زیادی کسب کرد. شیوه‌ی زندگی بولگاکف و انتقادهایش از زندگی در شوروی، برایش دردسرهای زیادی به وجود آورد. 

آثار معرفی شده، تنها تعدادی از شاهکارهای ادبیات جهان در حوزه‌ی رئالیسم جادویی هستند. مطمئنا نویسندگان این آثار ارزشمند، نقش مهمی در رشد و گسترش این سبک داشته‌ و با آثار خود، راه نویسندگان جوان و مشتاق فعالیت در این سبک ادبی را هموارتر نموده‌اند. 

اگر به مطالعه‌‌ی آثار مختلف علاقمندید، بهترین و تازه‌ترین کتاب‌های ایران و جهان را در زی‌مون پیدا کنید.